HARİTALARDA YER ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ

Dağ, tepe, ova, vadi, plato vb. şekiller yeryüzü şekillerini meydana getirmektedir. Bu şekiller, haritaya aktarılırken iz düşümleri alınmaktadır. Bu nedenle düzlem üzerine çizilen ve yer şekillerini gösteren haritalarda hesaplanan alan (iz düşüm alan) ile gerçek alan arasında fark olmaktadır.

Yer şekillerini gösteren haritalardaki hataları azaltmak için çeşitli harita yöntemleri geliştirilmiştir.

Bu yöntemler şunlardır:
– Kabartma Yöntemi
– Renklendirme Yöntemi
– İzohips Yöntemi

KABARTMA YÖNTEMİ
-Yer şekillerinin üç boyutlu kabartması yapılarak elde edilir.
-Bu yöntem yer şekillerini gerçeğe en yakın gösteren yöntemdir.
-Bu yöntem ile yapılan haritalar taşıması, saklanması ve yapımı zor olduğu için fazla tercih edilmez.

RENKLENDİRME YÖNTEMİ
-Yükselti basamakları renk tonları ile gösterilir.
-Yükseltisi deniz seviyesine yakın yerler yeşil, daha yüksek yerler sarı ve en yüksek yerler kahverengi ve tonlarıyla gösterilmektedir.
-Denizin derinlikleri ise mavi ve tonlarıyla gösterilir.

İZOHİPS (EŞ YÜKSELTİ EĞRİSİ) YÖNTEMİ
Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseltiye sahip noktaların birleştirilmesiyle elde edilir.

Günümüzde yeryüzü şekillerinin gösterilmesinde en çok kullanılan ve en doğru sonucu veren yöntemdir.
İzohips, yer şekillerini göstermek için yaygın şekilde kullanılan yöntemlerden biridir.
İzohipslerden oluşan haritalara izohips veya topoğrafya haritası adı verilir.

İZOHİPSLERİN ÖZELLİKLERİ

-İç içe kapalı eğriler şeklinde çizilir ve eğriler birbirini kesmez.

-Bir eğri üzerindeki bütün noktaların yükseltisi aynıdır.

-En geniş eğri en alçak yeri, en dar eğri ise en yüksek yeri gösterir. Bu eğriler, birbirini en alçaktan en yükseğe doğru çevreler. Bu durum çukur alanlar için geçerli değildir.
-Eğriler arasındaki yükselti farkı haritanın tamamında aynıdır. Bu yükselti farkına ekuidistans ya da eş yükselti eğrisi aralığı denir.
Yanda verilen haritada eş yükselti eğrisi aralığı 50 metredir. Haritanın tamamında iki izohips eğrisi arasında 50 metre yükselti farkı vardır.

-Eşit aralık haritanın ölçeğine göre değişir.

-Küçük ölçekli haritalarda eşit aralık değeri büyüktür.

-Büyük ölçekli haritalarda ise eşit aralık değeri küçüktür.

-Eğimin arttığı yerlerde eğriler sık, azaldığı yerlerde ise seyrek çizilir.

-Deniz seviyesinden geçen eğriye kıyı çizgisi denir.
-Kıyı çizgisinin yükseltisi “0” metredir.

-İç içe kapalı halkalar şeklinde çizilen eğriler tepeleri gösterir.

-Dağ ya da tepelerin en yüksek noktasına zirve (doruk) denir. İzohipslerde zirveler, nokta “.” ya da üçgen “ ” sembolü ile gösterilir.

-İki tepe arasında kalan alçak yerlere boyun denir.

-Vadi ve tepelerin kenarları ile sırtların her iki tarafında kalan kısımlara yamaç denir.

-Birbirini çevrelemeyen komşu iki eş yükselti eğrisinin ve akarsuyun her iki tarafındaki eğrinin yükseltisi aynıdır.

-Akarsuyun aktığı yerde bulunan vadi, izohips haritalarında V şeklinde gösterilir. Bu şeklin sivri ucu yüksek yerleri gösteriyorsa vadi, alçak yerleri gösteriyorsa sırt olur.

-İzohipslerden daha kalın ve farklı renkli çizgilerle akarsular gösterilir.
-Bu çizgiler izohipsleri keser. Akarsuların denize döküldükleri yerde taşıdıkları alüvyonları biriktirmesi ile denize doğru oluşan çıkıntılara delta denir.

-Gelgitin görüldüğü kıyılarda (okyanuslar), akarsu ağızlarına suların dolmasıyla oluşan su girintilerine haliç denir.

– Eş yükselti eğrilerinin deniz kenarında birbirine çok yakın çizildiği yerlerde falez yer alır.

-Çevresine göre alçakta bulunan alanlara kapalı çukur (çanak) denir. İçeriye dönük ok işaretleri ile gösterilir.