Coğrafyanın Tarihsel Gelişimi

Coğrafya kelimesi, ilk kez İlk Çağ’da (MÖ III. yüzyıl) Mısır’ın İskenderiye şehrinde yaşamış Erotesthenes tarafından kullanılmıştır.

Coğrafya ismi, Latince geo (yer) ve graphein (tasvir etmek) kelimelerinin birleşmesiyle geographica şeklinde ortaya çıkmıştır.

İlk Çağ’da Coğrafya
İlk coğrafi düşünceler Mezopotamya, Mısır ve Doğu Akdeniz Havzası’nda yaşamış düşünürler tarafından ortaya konulmuştur.
İlk Çağ’da coğrafi bilgiler gezilen yerlerin tasvir edilmesi ile basit planlar ve haritalar çizilmesi yöntemleriyle ortaya konmuştur.
İlk Çağ’da coğrafyaya katkı veren kişiler: Tales, Platon, Heredot, Aristoteles, Amasyalı Strabon ve İskenderiyeli Batlamyus’tur.

Tales: Dünya’nın şekli ve yapısı ile ilgili fikirler öne sürmüştür. (M.Ö. 625-547)

Heredot : Heredot insan çevre ilişkilerine değinmiştir. (M.Ö. 484-426)

Aristoteles : Doğal kaynaklar ile devletlerin gelişiminin ilişkisine değinen Aristoteles coğrafya ile ilgili ilk görüşleri ortaya koymuştur.

Strabon: Geographika (Antik Anadolu Coğrafyası) adı verilen 17 ciltlik bir çalışma kaleme almıştır.

Batlamyus : Geographica Syntaxis adlı eserinde küremsi dünya yüzeyinin haritalama yöntemlerini anlatmış, başta dünya haritası olmak üzere çeşitli haritalar çizmiştir.

Orta Çağ’da Coğrafya

Orta Çağ’da Türk-İslam ülkelerinde büyük bir aydınlanma çağı başlamış, bilimsel alanda önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
İslamın etkisiyle namaz vakitleri, oruç süresi ve hac yollarının belirlenmesi gibi ihtiyaçların ortaya çıkması Müslüman bilim insanlarının coğrafyaya ilgisini artırmıştır.
Orta Çağ’da coğrafyaya katkı veren kişiler: El-Harizmi, El-Biruni, Muhammet İdrisi, İbn Batuta, İbn Haldun.

El-Harizmi :Dünya’nın şekli hakkında kitap anlamına gelen Kitap Suret el Arz’ı yazmıştır.

El-Biruni :Dünya’nın boyutları, yarı çapı, çevresi ve eksen eğikliği hakkında bilgi veren Kanun el Maksudi’yi yazmıştır.

Muhammet İdrisi :Kitabu Roger adlı eseri vardır. Dairesel bir dünya haritası çizmiş ve eserinde iklim tiplerini anlatmıştır.

İbn Batuta :İslam dünyasının büyük kısmını ve Hindistan’ı gezmiş, 29 yıl süren seyahatleri boyunca edindiği
bilgileri seyahatnamesinde toplamıştır.

İbn Haldun :Tunus’ta doğmuş olan İbn Haldun’un Mukaddime isimli eserindeki fikirlerinin etkileri günümüz bilim dünyasında da hala sürmektedir.

Yeni Çağ’da Coğrafya

Orta Çağ’dan Yeni Çağ’a geçiş dönemindeki Rönesans hareketleri Avrupa’da coğrafya biliminin gelişmeye başlamasında etkili olmuştur.

Avrupalıların Çin ve Hindistan gibi Uzak Doğu ülkelerinin zenginliklerine ulaşma isteği birçok coğrafi keşfin yapılmasına neden olmuştur.

Coğrafi keşiflerin başında:
Bartelmi Diyaz’ın Ümit Burnu’nu keşfi (1488),
Vasco da Gama’nın Hindistan’a deniz yoluyla ulaşması (1497),
Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfi,
Magellan’ın başlatıp Sebastian Del Cano’nun tamamladığı dünyanın etrafının dolaşılması (1522) gelir.

Yeni Çağ’ın en önemli eserlerinden biri Belçika’lı Ortelius (Orteliyus) tarafından deri üzerine çizilmiş 70 haritadan oluşan ilk dünya atlasıdır.

Yeni Çağ’da Osmanlı Devleti’nde de coğrafya bilimi adına çok değerli eserler ortaya konulmuştur.

Bu dönemin ünlü denizcisi Piri Reis (1465-1554) çizdiği dünya haritası ve yazdığı Kitab-ı Bahriye isimli eserleriyle dünyaca tanınmıştır.

Katîp Çelebi’nin yazdığı Cihannüma (Dünya’nın Aynası) bu çağın en önemli coğrafya eserlerindendir

Bu çağda yaşamış ünlü Türk seyyahı Evliya Çelebi (1611-1682) Orta Doğu, Avrupa ve Kuzey Afrika’da birçok ülkeyi gezmiş, seyahatnamesinde gezdiği yerlerle ilgili bilgileri detaylı bir şekilde anlatmıştır.

Yakın Çağ’da Coğrafya

Coğrafyanın metodolojisi bu çağda oluşturulmuştur. Coğrafya biliminin bölümleri ve konuları günümüzdeki şeklini almış ve pek çok bilim insanı coğrafya bilimine yeni alanlar kazandırmıştır.

Bu dönemde coğrafya biliminin gelişmesinde Alman bilim insanları ön plana çıkmıştır.

Yakın Çağ’da coğrafyaya katkı veren kişiler:

Von Humbolt : Coğrafyanın metodolojisini oluşturmuş,coğrafya biliminin ilkelerini ortaya koymuş ve fiziki coğrafyanın öncüsü olmuştur. Çalışmalarını Kosmos isimli eserinde toplamıştır.

Karl Ritter :Coğrafya İlminde Tarihi Esaslar ve Mukayeseli Genel Coğrafya adlı eserin sahibi Karl Ritter beşerî coğrafyanın öncüsü olmuştur.

Fredrich Ratzel : Antropocoğrafya (Beşeri Coğrafya) isimli eserini yazmıştır. Bunun yanında siyasi coğrafyanın kurucusu olmuştur.

Vidal de la Blache: Yakın Çağ’ın ünlü Fransız coğrafyacısı P. Vidal de la Blache (Vidaldö la Bılaçhe) bölgesel coğrafya akımının öncüsü olmuştur.